Champagne in levensgrote crisis – Wat is er aan de hand?

De champagneverkoop keldert in deze tijden van corona. Het was geen verrassing dat de verkoop zou dalen tijdens de lockdown en sluiting van de horeca. Maar door de aanhoudende terugval stapelde zich een overstock op van zo’n 30 miljoen flessen in de champagnekelders. Deze levensgrote crisis wordt wel eens vergeleken met een depressie in oorlogstijd. Maar wat is er nu precies aan de hand?

Om de problematiek te verduidelijken, halen we er enkele veelzeggende cijfers bij, zoals die van de jaarlijkse export. Het grootste aantal champagneflessen wordt geëxporteerd naar respectievelijk het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Japan. België is in verhouding maar een klein land met heel wat minder inwoners. Als we ons daarentegen focussen op het aantal flessen per inwoner, dan blijkt dat de Belgen met voorsprong de grootste consument zijn van dit feestproduct. En de Vlamingen in het bijzonder, die ongeveer 70% van de flessen bestemd voor ons land tot zich neemt. Het valt dus niet te betwisten dat we een zeer belangrijk afzetgebied zijn.

Bij deze exportcijfers voor ons land worden twee belangrijke factoren niet in rekening gebracht:

1. De Champagneregio is voor Belgen niet veraf en we kopen er onze champagne graag zelf.
2. We schaffen onze champagnes geregeld in het buitenland aan. Dit heeft te maken met de hoge accijnzen die we in België betalen, maar liefst € 1,98 per fles.

Een introductie tot de champagnewereld

We onderscheiden twee types champagneproducenten:

1. De Récoltant Manipulant (RM): dit zijn wijnbouwers die hun eigen druiven gebruiken en onder hun eigen label afgewerkte champagne verkopen.
2. De Négociant Manipulant (NM): dit zijn grotere en bekendere champagnehuizen. Ze hebben geen of onvoldoende wijngaarden om hun champagnes te maken. Ze moeten dus druiven aankopen bij de wijnbouwers om hiervan, al dan niet samen met hun eigen druiven, hun champagnes te maken.

Er zijn nog andere types zoals coöperatieven (Récoltant-coopérateurs en coopératives de manipulation), verenigingen van wijnbouwers. Maar hierop dieper ingaan, zou ons te ver leiden.

Een tweede belangrijk onderscheid is de kwaliteit van de diverse wijngaarden in de Champagnestreek. De 352 wijndorpen zijn ingedeeld op een schaal van 80% tot 100%. Ze liggen verdeeld over de vijf deelregio’s van de streek:

1. Montagne de Reims
2. Côtes des Blancs
3. Côtes de Sézanne
4. Valée de la Marne
5. Aube

De gemeentes die 100% halen op de kwaliteitsschaal noemt men de Grand Crus. Er zijn 17 gemeentes met klinkende namen in de Champagneregio die deze status toegewezen krijgen zoals Sillery, Puisieux, Beaumont-sur-Vesle, Verzenay en Mailly-Champagne. Deze gemeentes vormen de top van de kwaliteitspyramide en bevinden zich allemaal in de deelregio’s Montagne de Reims en Côtes des Blancs. De andere deelregio’s kennen dus geen Grand Crus.
De gemeentes die een score krijgen tussen 90% en 99% noemt men de Premier Crus. Deze groep bestaat uit 34 dorpen waaronder Rilly-la-Montagne en Hautvillers.
De laatste groep scoort tussen de 80% en de 89% noemt men de Crus. Dit zijn de resterende 301 wijndorpen.

Strenge regels voor champagneproducenten

De grote, gekende huizen (NM) moeten dus druiven aankopen bij kleinere wijnboeren en dat verloopt volgens de reglementering van de kwaliteitsschaal. Hiervoor wordt ieder jaar een kilogramprijs bepaald. Voor de Grand Cru-gemeentes lag de druivenprijs in 2019 op ongeveer €7,20 per kilogram, afhankelijk van de druivensoort. Voor één fles zijn 1,2 kilogram druiven nodig, wat de druivenprijs brengt op zo’n €8,60 per fles.
De schaalverdeling bepaalt ook de prijzen voor de andere gemeentes. Een gemeente met 90 % cru krijg dan ook maar 90% van de bepaalde prijs, enzovoort. Deze prijs wordt ieder jaar herzien en kende de laatste jaren een stijgende tendens. Ter illustratie: in 2003 bedroeg de druivenprijs €4,25 per kilogram.

Een tweede reglementering die meespeelt, zijn de productiequota. Deze worden door het Comité Champagne bepaald en volgen de trend van de verkopen. In 2018 lag dit quotum op 10,8 ton per hectare. In 2019 daalde echter de verkoop van champagnes wereldwijd met iets meer dan 3%. Zodoende werd de productie beperkt tot 10,2 ton per hectare. De prijs van de druiven steeg toen nog een klein beetje in vergelijking met 2018. Deze dalende verkoop had natuurlijk een invloed op de prijs van champagnes, die in 2019 daalde met ongeveer 2%.
Deze dalende verkoop staat in schril contrast met andere regio’s die wijnen produceren volgens de traditionele methode om champagne te maken met een 2^de gisting in de fles, om de parels te krijgen. Regio’s zoals Bourgogne (crémant de Bourgogne) en Limoux (Banquette de Limoux en Crémant de Limoux – denk hier zeker aan Première Bulle van Sieur d’Arques) kenden in 2019 een exportstijging. De prijzen bleven daar dan ook stabiel of stegen zelfs een beetje.

Champagne en corona: de grote paradox

In de eerste helft van 2020 daalde de verkoop met maar liefst 35%. Er zijn met andere woorden 120 miljoen flessen minder verkocht,  ter waarde van zo’n 1,5 miljard euro. Trieste koploper was de maand mei met een daling van bijna 50% in het aantal flessen. Als gevolg ligt in de champagnekelders momenteel een overstock van 30 miljoen flessen, exclusief de vins de réserve*. *Het grootste aantal van de verkochte champagnes is immers zonder jaartal. De gewone brut champagnes bestaan met andere woorden uit verschillende jaartallen die worden bewaard in cuves.

Bovenop de enorme overstock begint de oogst nu. Drastische maatregelen dringen zich op: het productiequotum voor 2020 is beperkt tot 8 ton per hectare. Geen wonder dat de wijnboeren in juli een stakingsaanzegging indienden. De grote huizen (NM) kennen een terugval van ongeveer 30%, de kleine wijnboeren ongeveer 40%. Ten slotte staat de druivenprijs, die voorlopig nog niet bepaald is, sterk onder druk. Het staat met andere woorden als een paal boven water dat er crisis heerst in champagneland.

Domper op de feestvreugde

Ook in ons land is deze problematiek voelbaar. De bijzondere periode en strenge maatregelen dempten bijvoorbeeld de feeststemming die gewoonlijk heerst op 15 augustus, ‘moederkesdag’ in Antwerpen. Uit onze verkoopcijfers van champagnes aan restaurants en ons persoonlijk contact met de uitbaters is gebleken dat er maar liefst 80% minder champagnes gedronken worden in vergelijking met 2019. Deze sterke daling geldt ook in het algemeen voor mousserende wijnen. Het is nu eenmaal niet de tijd van grote feesten.

Toch roepen wij op om positief te blijven en deze crisis door te komen. We heffen hierop graag samen met jullie het (champagne)glas. En op de vijftigste verjaardag van Wijnen Moniez. Proost!